خبرگزاری مهر - گروه هنر- آزاده فضلی: حماسه سوم خرداد ۶۱ یکی از رخدادهایی است که در ذهن همه مردم ایران ماندگار شده‌است. یکی از رسانه‌هایی که توانست آن روزها را در یاد و خاطره‌ها زنده نگاه دارد، عکس‌هایی بود که مقاومت، دفاع و آزاد شدن خرمشهر را ثبت کردند.
هر ساله نمایشگاه‌های متعدد هنری با موضوع آزادسازی خرمشهر از سوی نهادها و هنرمندان مختلف برپا می‌شود که اکثر آنها نیز نمایشگاه عکس هستند.
امسال و همزمان با چهل سالگی انقلاب اسلامی، نمایشگاه عکس و چیدمان «خرمشهر +۳۰» با حمایت اداره کل هنرهای تجسمی و به کیوریتوری فریدون فربود در گالری فرمانفرمای تهران برپا شده است که ۳۶ عکس و چیدمان از ۱۳ هنرمند در قالب آن به نمایش گذاشته شده است. «خرمشهر +۳۰» یک نمایشگاه گروهی کیوریتوریال با موضوعیت خرمشهر و آنچه با گذشت ۳۰ سال از اتمام جنگ بر این شهر گذشته، است.
خلق آثار هنری بر پایه «عکس»
به گفته فریدون فربود کیوریتور این نمایشگاه، تمام آثار نمایشگاه بر پایه عکس خلق شده‌اند، به طور مثال در میان آثار نمایشگاه، آثاری را می‌بینیم که خالقان آنها به عنوان عکاس شناخته نمی‌شوند اما از تصویر و عکس در خلق اثرشان استفاده کرده‌اند. مثلاً رودابه باقری‌نژاد از عکس‌های قدیمی که زندگی روزمره مردم خرمشهر را نشان می‌دهد بهره برده و با چیدمانی خاص، آن را به صورت یک «آرت ورک» یا اثر هنری بر پایه عکاسی ارائه کرده است. یا احسان ضیایی که هنرمند چند رسانه‌ای است و از عکس معروف آزادسازی خرمشهر سعید صادقی که پیشتر در رسانه‌ها منتشر شده، استفاده کرده و با تکنیک خاص خود آن را به یک اثر هنری متفاوت تبدیل کرده است که صرفاً می‌تواند یک عکس نباشد. بنابراین چون نوع ارائه آثار از سایز و قاب گرفته تا روش نصب آثار بر روی دیوار کمی غیرمتعارف تر از سایر نمایشگاه‌های عکس بود تصمیم بر آن شد تا عنوان چیدمان و عکس در نام نمایشگاه در کنار هم بیاید.
روایت نمایشگاه «خرمشهر +۳۰» به گونه‌ای است که از خرمشهر قبل از جنگ آغاز می‌شود و به امروز خرمشهر نیز می‌پردازد. پیمان ابدالی موزیسین نیز با خلق یک قطعه موسیقی، در این نمایشگاه حضور دارد که در طول زمان بازدید، در فضای گالری فرمانفرما پخش می‌شود تا مخاطب با تصاویر قرابت بیشتری را احساس کند.
نمایشگاه «خرمشهر +۳۰» وضعیت شهری را که با گذشت بیش از ۳۰ سال از پایان جنگ، هنوز از زیر بار ویرانی‌ها قد راست نکرده و تنها به سمبلی از مقاومت تبدیل شده را روایت می‌کند سال‌هاست نمایشگاه‌های عکس با موضوع خرمشهر و آزادسازی خرمشهر با عناوین مختلف برگزار می‌شوند که گاهی به تکرار هم می‌افتند. کمتر پیش می‌آید این نوع نمایشگاه‌ها حرف جدیدی برای گفتن داشته باشند و به روایتی از آن سال‌ها بسنده می‌کنند.
فربود درباره اینکه آیا این نمایشگاه حرف جدیدی برای گفتن دارد یا خیر، به خبرنگار مهر گفت: بله درست است، در طول سال‌های گذشته نمایشگاه‌های عکس زیادی با موضوع خرمشهر و آزادسازی آن برپا شده اما این نمایشگاه روایتی دیگر از خرمشهر، آزادسازی آن، ساکنان آن دیار و آنچه این شهر پیش از پیروزی انقلاب تاکنون پشت سر گذاشته را به ما نشان می‌دهد و وضعیت شهری را که با گذشت بیش از ۳۰ سال از پایان جنگ، هنوز از زیر بار ویرانی‌ها قد راست نکرده و تنها به سمبلی از مقاومت تبدیل شده را روایت می‌کند.
این هنرمند تأکید دارد: اینکه حرف جدیدی داشته یا نه را فکر می‌کنم باید از مخاطبان و بازدیدکنندگان نمایشگاه بپرسید، اما تا آنجا که به من به عنوان کیوریتور نمایشگاه مربوط است، می‌توانم بگویم که با همکاری هنرمندان و البته گالری سعی کرده‌ایم حرف جدیدی داشته باشیم و خرمشهر را متفاوت‌تر از سایر نمایشگاه‌ها با این موضوع نشان دهیم.
یادآوری مقاومت جانانه مردم خرمشهر
وی در تشریح این رویکرد متفاوت گفت: مثلاً در کنار نمایش آثار یک موسیقی خاص توسط پیمان ابدالی برای آنچه در این سال‌ها بر خرمشهر گذشته، ساخته شده که هم در فضای کلی نمایشگاه و هم به صورت جداگانه در یکی از بخش‌های گالری به همراه عکس‌هایی از بهرام محمدی فرد پخش می‌شود و از آنجا که نمایشگاه مورد توجه بسیاری از مخاطبان و اساتید دانشگاه قرار گرفته و بازخوردهای خوبی از آن داشته‌ایم، می‌توانم بگویم بله قطعاً حرف جدیدی داشته که اینچنین به دل مخاطب هم نشسته است.
فربود همچنین درباره هدفش از برپایی این نمایشگاه توضیح داد: چهار سال پیش وقتی برای اولین‌بار به خرمشهر رفتم و دیدم در خرمشهر هنوز مردم زیادی در خانه‌هایی با جای گلوله بر دیوارها زندگی می‌کنند، بسیار دلم گرفت. از آن موقع هر سال به خرمشهر رفته‌ام اما متأسفانه تفاوت چندانی ندیده‌ام و چون معتقدم مردم خرمشهر با مقاومتشان در برابر تجاوز عراق حق بزرگی بر گردن ایران دارند و خون‌های پاک زیادی که برای حفظ این شهر بر زمین ریخته شده، هرگز نمی‌خواستند خرمشهر ویرانه باقی بماند، تصمیم به برپایی این نمایشگاه گرفتم که خوشبختانه با همراهی هنرمندانی که مثل من فکر می‌کردند هم روبرو شد. بنابراین می‌توانم بگویم هدف از برپایی این نمایشگاه یادآوری مقاومت جانانه مردم خرمشهر در آن ۵۷۸ روز بوده که سال‌هاست تنها به یک سمبل تبدیل شده و هم مرور وضعیت شهری است که مردمش لایق زندگی بهتر و داشتن امکانات بیشتری هستند.
حضور هنرمندان نسل‌های مختلف با رویکرد متفاوت
جاسم غضبانپور، محمد فرنود و محسن راستانی سه عکاس جنگ هستند که در نمایشگاه «خرمشهر +۳۰» عکس‌های مستند خود را از خرمشهر به نمایش گذاشته‌اند. در میان آثار این عکاسان پیشکسوت، آثاری از هنرمندان جوان چون آرمین امیریان، احسان ضیایی و امید شلمانی نیز دیده می‌شود که هر کدام به نوعی به موضوع خرمشهر پرداختند.
چون نمی‌خواستم در این نمایشگاه فقط تصاویری مستند یا خبری از آزادسازی خرمشهر را به نمایش بگذارم، برایم مهم بود که هنرمندانی از نسل‌های مختلف و با نوع و رویکرد متفاوت نسبت به عکاسی و موضوع نمایشگاه را جمع کنم کیوریتور نمایشگاه «خرمشهر +۳۰» درباره انتخاب هنرمندان و ویژگی که سبب شد این هنرمندان انتخاب شوند نیز به خبرنگار مهر گفت: «خرمشهر + ۳۰» روایتی است از آنچه که در چند دهه اخیر بر خرمشهر گذشته و ویژگی انتخاب هنرمندان را در واقع خط روایی که دنبالش بودم تعیین کرده، چون یک بخش روایت قبل از انقلاب بود که آثار چندانی از آن در دسترس نبود و تنها هنرمندانی که اهل خرمشهر بودند می‌توانستند آن را با آثارشان بازنمایی کنند. یک بخش به اشغال خرمشهر، جنگ و آزادسازی می‌پرداخت که تقریباً در این سال‌ها بیشترین حجم نمایشگاه‌ها با موضوع خرمشهر را به خود اختصاص داده بود. بخش دیگر بعد از اتمام جنگ و زندگی روزمره مردم خرمشهر بود که در این سال‌ها چندان به آن پرداخته نشده و بخش پایانی هم اوضاع امروز (چند سال اخیر) خرمشهر بود.
فربود تأکید کرد: چون نمی‌خواستم در این نمایشگاه فقط تصاویری مستند یا خبری از آزادسازی خرمشهر را به نمایش بگذارم، برایم مهم بود که هنرمندانی از نسل‌های مختلف و با نوع و رویکرد متفاوت نسبت به عکاسی و موضوع نمایشگاه را جمع کنم، البته با این نگاه که آنها هم دغدغه‌ای مشابه من نسبت به خرمشهر داشته باشند. بنابراین حدود ۲ تا ۳ ماه قبل موضوع نمایشگاه را با گروه مختلفی از عکاسان و چند هنرمند غیر عکاس که مدنظر داشتم در میان گذاشتم تا بتوانم در کنار عکس‌هایی مستند از خرمشهر، آزاد سازی آن و تصاویری از سال‌های جنگ، نگاهی مفهومی هم به خرمشهر و آنچه بر آن گذشته داشته باشم.
وی افزود: انتخاب من در ابتدا لیست مفصلی از عکاسان مطرح، عکاسان جنگ به همراه عکاسان جوان بود، اما تعدادی به دلیل مشغله نتوانستند حضور داشته باشند، چند نفری نرسیدند کارشان را به سرانجام برسانند، برخی در دسترس نبودند، برخی نیز آثارشان در اختیار انجمن دفاع مقدس بود که امکان چاپ آثار را نداشت و در نهایت با توجه به گپ‌وگفت‌ها و استودیو ویزیت‌ها به مجموعه‌ای منسجم رسیدم که هم از ویژگی تنوع رویکرد به عکاسی برخوردار بود، هم نسل‌های مختلف هنرمندان را در بر می‌گرفت و هم خط روایی که می‌خواستم، شکل می‌داد و در نتیجه نمایشگاه با ۳۶ اثر و یک قطعه موسیقی از ۱۳ هنرمند، ۲۷ اردیبهشت در گالری فرمانفرما افتتاح شد.
هنرمند دغدغه‌مند باشد از هر تکنیکی برای خلق استفاده کند
فربود درباره هنرمندان حاضر در نمایشگاه توضیح داد: اساتیدی چون مهدی مقیم نژاد، جاسم غضبانپور، محسن راستانی، محمد فرنود، بهرام محمدی فرد و ساسان توکلی فارسانی که هر یک رویکرد متفاوتی نسبت به عکاسی دارند و آثارشان، عکاسی ایده محور، عکاسی خبری، عکاسی مستند اجتماعی یا عکاسی جنگ را در بر می‌گیرد و هر یک در آثارشان هم ویژگی‌های خاص خود را دارند، اما افزون بر این ویژگی‌های تکنیکی، محسن راستانی و جاسم غضبانپور متولد خرمشهر بودند و در زمان آزادسازی و سال‌های جنگ از خرمشهر عکاسی کرده بودند.
وی ادامه داد: محمد فرنود و بهرام محمدی فرد هم مثل آنها از جنگ و آزادسازی خرمشهر عکس‌های بسیاری داشتند، ساسان توکلی فارسانی هم که یکی از مهمترین مجموعه‌های زندگی روزمره مردم ایران را در دهه ۸۰ شمسی عکاسی کرده بود و مهدی مقیم نژاد نیز گفته بود یک اثر برای نمایشگاه خلق خواهد کرد که خوب همه این ویژگی‌ها باعث می‌شد حضور آنها در این نمایشگاه قطعی باشد و بودن شأن برایم بسیار باعث دلگرمی بود، مضاف بر اینکه آنها دغدغه‌ای مشابه من نیز نسبت به خرمشهر داشتند.
کیوریتور نمایشگاه «خرمشهر +۳۰» در پایان در مورد حضور و آثار آرمین امیریان و امید شلمانی که هنرمندان نسل جدید هستند نیز به خبرگار مهر گفت: در مورد عکاسان جوانی چون آرمین امیریان و امید شلمانی باید بگویم که حضورشان در این گروه بسیار برایم جذاب و لذت بخش بود چون این اتفاق توانست نشان دهد اگر هنرمند دغدغه‌مند باشد می‌تواند از هر رویکرد و تکنیکی برای خلق اثر و بیان دغدغه‌اش استفاده کند و با وجود آنکه کارهایشان عکاسی صحنه پردازی شده است اما هر دو با رویکرد خاص خود نسبت به عکاسی، کاملاً دقیق در آثارشان به موضوع نمایشگاه پرداخته و تکنیک و رویکردشان را در خدمت بیان موضوع قرار داده‌اند که این نکته به نظر من بسیار نکته مهمی بود و البته باید بگویم آثار بهروز بادروج و سعیده افروخته هم که عکاسی مستند اجتماعی از وضعیت امروز خرمشهر و مردم آن هستند جمع آثار و روایت خرمشهر +۳۰ را کاملاً تکمیل می‌کند، به ویژه آثار سعیده افروخته که کاملاً به اوضاع شهر و احوال مردم خرمشهر پرداخته است.
نمایشگاه گروهی عکس و چیدمان «خرمشهر +۳۰» تا ۱۰ خرداد ماه در گالری فرمانفرما به نشانی خیابان کریمخان زند، خردمند شمالی، کوچه اعرابی ۲ برپاست.
نظر شما